Zalo có thể cạnh tranh với Telegram về bảo mật không?

Trong thời đại số hóa ngày nay, bảo mật thông tin cá nhân và dữ liệu giao tiếp trực tuyến trở thành mối quan tâm hàng đầu của người dùng. Hai ứng dụng nhắn tin phổ biến tại Việt Nam là Zalo và Telegram thường được so sánh, đặc biệt về khả năng bảo vệ quyền riêng tư. Zalo, với hơn 75 triệu người dùng tại Việt Nam, là ứng dụng “quốc dân” nhờ tích hợp sâu vào đời sống hàng ngày. Trong khi đó, Telegram nổi tiếng toàn cầu với hơn 900 triệu người dùng nhờ nhấn mạnh vào bảo mật và tốc độ. Câu hỏi đặt ra là: Liệu Zalo có thể cạnh tranh ngang ngửa với Telegram về mặt bảo mật? Bài viết này sẽ phân tích chi tiết các khía cạnh bảo mật của hai ứng dụng, dựa trên các tính năng hiện tại (tính đến năm 2025), để đưa ra đánh giá khách quan.

Trước hết, cần hiểu rõ khái niệm bảo mật trong ứng dụng nhắn tin. Bảo mật tốt nhất thường dựa trên mã hóa đầu cuối (End-to-End Encryption – E2EE), nghĩa là chỉ người gửi và người nhận mới có thể đọc nội dung tin nhắn, ngay cả nhà cung cấp dịch vụ cũng không thể truy cập. Ngoài ra, các yếu tố khác như chính sách thu thập dữ liệu, xác thực hai lớp, và khả năng chống giám sát từ bên thứ ba cũng rất quan trọng.

Telegram được thiết kế với trọng tâm bảo mật từ đầu. Ứng dụng sử dụng giao thức mã hóa riêng MTProto, kết hợp mã hóa client-server cho các cuộc trò chuyện thông thường (Cloud Chats) và mã hóa đầu cuối đầy đủ cho Secret Chats. Secret Chats hỗ trợ tự hủy tin nhắn, không lưu trên đám mây, và chỉ доступ trên thiết bị gốc. Tuy nhiên, E2EE không phải mặc định: người dùng phải chủ động kích hoạt Secret Chats cho từng cuộc trò chuyện cá nhân. Các nhóm chat và channel lớn (lên đến 200.000 thành viên) chỉ dùng mã hóa client-server, nghĩa là Telegram có thể truy cập nội dung nếu cần. Dù vậy, Telegram nổi bật với tính năng đồng bộ đa thiết bị mà không hy sinh quá nhiều bảo mật, và công ty cam kết không lưu log nhạy cảm. Nhiều chuyên gia đánh giá Telegram an toàn hơn các ứng dụng như WhatsApp ở một số khía cạnh, nhờ không thuộc tập đoàn lớn như Meta và ít thu thập dữ liệu hơn.

Ngược lại, Zalo đã có bước tiến lớn về bảo mật trong những năm gần đây. Từ năm 2022, Zalo triển khai mã hóa đầu cuối dựa trên giao thức Signal Protocol – một chuẩn mở được công nhận quốc tế và sử dụng bởi các ứng dụng như Signal hay WhatsApp. Tính năng này áp dụng cho cuộc trò chuyện cá nhân (1-1), bao gồm tin nhắn văn bản, giọng nói, hình ảnh, video, file, sticker, vị trí và link. Khi bật E2EE, tin nhắn được mã hóa trước khi gửi và chỉ giải mã trên thiết bị người nhận, ngay cả VNG (công ty mẹ của Zalo) cũng không thể đọc. Zalo còn hỗ trợ xác thực hai yếu tố (2FA), khóa ứng dụng bằng mật mã, và cảnh báo rủi ro bảo mật. Đến năm 2025, tính năng này đã ổn định và được mở rộng dần cho nhóm chat nhỏ. Tuy nhiên, E2EE trên Zalo phải bật thủ công cho từng cuộc trò chuyện, tương tự Secret Chats của Telegram, và chưa mặc định cho tất cả.

So sánh trực tiếp, cả hai đều không có E2EE mặc định – đây là điểm yếu chung khiến nhiều người dùng vô tình sử dụng chế độ kém bảo mật hơn. Telegram vượt trội ở Secret Chats với tự hủy tin nhắn và không lưu trữ đám mây, giúp chống lại các cuộc tấn công lâu dài. Zalo lại mạnh ở việc sử dụng Signal Protocol chuẩn mở, được cộng đồng chuyên gia kiểm chứng độc lập, trong khi MTProto của Telegram là giao thức riêng, từng bị chỉ trích vì thiếu minh bạch. Về nhóm chat lớn, cả hai đều không có E2EE đầy đủ: Telegram ưu tiên tốc độ và đồng bộ, Zalo tập trung vào tính năng nội địa như tích hợp thanh toán, đặt lịch.

Một yếu tố quan trọng khác là chính sách thu thập dữ liệu và rủi ro pháp lý. Telegram thu thập ít dữ liệu hơn (chủ yếu ID thiết bị, danh bạ nếu đồng bộ), và công ty đặt trụ sở tại Dubai, ít hợp tác với chính phủ trừ trường hợp khủng bố. Điều này làm Telegram trở thành lựa chọn phổ biến cho người dùng cần tránh giám sát. Zalo, thuộc VNG tại Việt Nam, phải tuân thủ luật an ninh mạng địa phương, thu thập nhiều dữ liệu hơn như vị trí, danh bạ, thông tin thiết bị để cung cấp dịch vụ tích hợp (ZaloPay, OA). Chính sách riêng tư của Zalo cho phép chia sẻ dữ liệu với bên thứ ba nếu cần, và có lo ngại về khả năng cơ quan chức năng truy cập nếu yêu cầu. Nhiều chuyên gia khuyên người dùng nhạy cảm chính trị nên tránh Zalo vì rủi ro này.

Về các tính năng bảo mật bổ sung, Telegram có lợi thế với bot tự động, channel ẩn danh, và proxy chống chặn. Zalo mạnh ở khóa tài khoản toàn diện, ẩn số điện thoại, và tích hợp 2FA dễ dùng. Cả hai đều hỗ trợ gửi file lớn (Telegram lên 2GB, Zalo cũng tương đương), nhưng Telegram nhanh hơn nhờ đám mây toàn cầu.

Tóm lại, Zalo đã cải thiện đáng kể và có thể cạnh tranh với Telegram ở một số khía cạnh bảo mật cơ bản, đặc biệt với E2EE dựa trên Signal Protocol cho cuộc trò chuyện cá nhân. Đối với người dùng phổ thông tại Việt Nam – chủ yếu chat gia đình, bạn bè, công việc hàng ngày – Zalo đủ an toàn và tiện lợi hơn nhờ phổ biến rộng rãi. Tuy nhiên, Telegram vẫn vượt trội hơn về bảo mật tổng thể: linh hoạt hơn với Secret Chats, thu thập dữ liệu ít hơn, và ít rủi ro giám sát từ chính phủ. Nếu ưu tiên bảo mật tối đa (như nhà báo, hoạt động xã hội), Telegram là lựa chọn tốt hơn. Zalo chưa thể “vượt mặt” hoàn toàn Telegram về bảo mật, nhưng đang thu hẹp khoảng cách và phù hợp hơn cho nhu cầu nội địa.

Để tối ưu bảo mật trên cả hai ứng dụng, người dùng nên: bật E2EE/Secret Chats cho cuộc trò chuyện nhạy cảm, kích hoạt 2FA, không đồng bộ danh bạ không cần thiết, và cập nhật phiên bản mới nhất. Bảo mật không chỉ phụ thuộc vào ứng dụng mà còn vào thói quen sử dụng của chúng ta.